COVİD-19 iLE İLGİLİ NEYİ DOĞRU NEYİ YANLIŞ BİLİYORUZ (1)

Yeni Yüzyıl Üniversitesi Gaziosmanpaşa Hastanesi Gögüs Hastalıkları Uzmanı Dr Hijran Mammadova Corono Virus hakkında nedir ne değildir sorularına cevap verdi.

1. Koronovirüsler yeni saptanan virüs mü?

Hayır, koronovirüsler hayvanlarda yaygın olarak bulunabilen ve insanlar arasında hastalık
yapabilen geniş bir virüs ailesidir. Koronavirüslere bağlı pek çok enfeksiyon hastalığı geçmiş
zamanlarda ve şuanda da görülmektedir. İnsanlarda soğuk algınlığının en önde gelen
nedenleri arasındadır (rinovirüs, adenovirüsten sonra).

2. COVİD-19 nedir?

(CORONA VİRUS DİSEASE 2019) daha önce insanlarda tanımlanmamış bir koronavirüs türüdür. 31 Aralık 2019´da Çin´in Hubei Eyaleti, Vuhan Şehrinde Vuhan Güney Çin Deniz Ürünleri Şehir Pazarı (farklı hayvan türleri satan bir toptan balık ve canlı hayvan pazarı) çalışanlarında etiyolojisi bilinmeyen pnömoni vakaları bildirilmiştir.

Vakalarda ateş, öksürük, nefes darlığı ve her iki akciğerlerde zatürre ile uyumlu bulgular tespit edilmiştir. 31 Aralık 2019 tarihinde tespit edilen pnömoni kümelenmesinin etkeni, 7 Ocak 2020´de daha önce insanlarda tespit edilmemiş yeni bir Coronavirüs olarak tanımlanmıştır. İlk importe vaka 13 Ocak 2020´de Tayland´dan bildirilen, 61 yaşındaki Çinli bir kadındır. İlerleyen günlerde importe vaka bildiren ülkelerin sayısı giderek arttığı gibi şubat ayı sonlarında yerli bulaşın yaşandığı ülkeler ortaya çıkmaya başlamıştır.

Mart 2020 başı itibariyle Dünya genelinde 100´ün üzerinde ülkede olgu bildirilmiştir. Hastalık, insandan insana bulaşma özelliği nedeniyle hızla yayılmış ve yayılmaya devam etmektedir. John Hopkins Üniversitesi´nin verilerine göre, 23 Mart itibariyle dünya genelinde görülen koronavirüs vakalarının toplamı 350 bini, can kayıpları da 15 bini geçti.

3. Hastalığın belirtileri neler? Hastalığın belirtileri kişiden kişiye değişkenlik göstermekte
olub, en yayğın belirtileri ateş, öksürük, nefes darlığıdır. Bunun dışında ciddi halsizlik,
iştahsızlik, yorgunluk, kilo kaybı görülebilir. Bazı hastalarda boğaz ağrısı, karın ağrısı, ishal ve
s. gibi bulgular da olabilir. Şiddetli olgularda zatürre, ağır solunum yetmezliği, böbrek
yetmezliği ve ölüm gelişebilmektedir.

4. COVİD-19 herkesde ağır seyreder mi ? Hayır, bu hastalık bazı insanlarda hiç fark

edilmeyen, belirtisiz ve ya çok hafif bulgular verirken bazılarında yatış gerektirecek ciddi
zatürre, solunum yezmeliği, böbrek yetmezliği ve hatta ölüme neden ola bilir. DSÖ´nün Çin
Halk Cumhuriyetine ait COVID-19 raporuna göre ölüm vakaları genellikle ileri yaştaki ya da eşlik eden sistemik hastalığı (hipertansiyon, diyabet, kardiyovasküler hastalık, kanser, kronik akciğer hastalıkları başta olmak üzere diğer immunsüpresif durumlar) olan bireyler olmuştur.

5. COVİD-19 bize nasıl bulaşır? COVİD-19 esas olarak damlacık ve temas yoluyla bulaşmaktadır.
Hatalık daha çok ellerle bulaşıyor. Hasta ve enfekte bireylerin öksürme, hapşırma, konuşma, gülme yoluyla ortaya saçtıkları damlacıklara diğer kişilerin elleri ile temas etmesi sonrasında ellerini ağız, burun veya göze götürmesi ve temas etmesi ile bulaşmaktadır.

6. Kuluçka ve bulaşıcılık süresi ne kadardır? Çin´deki olguların epidemiyolojik özellikleri
incelendiğinde ortalama kuluçka süresinin 5-6 gün (2-14 gün) olduğu bazı vakalarda 14 güne
kadar uzayabileceği gözlenmiştir. COVID-19´un bulaştırıcılık süresi kesin olarak bilinmemektedir.
Semptomların başladığı dönemden 1-2 gün önce başlayıp semptomların kaybolmasıyla sona
erdiği düşünülmektedir.
7. Virus cansız yüzeylerde ne kadar kalır? Coronavirus´lar genel olarak dış ortama çok dayanıklı olmayan virüslerdir. Ortamın nem ve sıcaklığına, dışarı atıldığı organik maddenin(tükrük,balgam) miktarı, kontamine ettiği yüzeyin dokusu gibi faktörlere göre değişen bir dayanma süresi söz konusudur. Genel olarak havada 1-3 saat , bakır yüzeyde 4 saat, alüminyumda 8 saat,kağıtta ve karton yüzeyde 24 saat, çelik yüzeyde 2 gün, tahta ve plastikte 4-5 gün kadar kalabiliyor.
8. Covid-19 gıdalarla bulaşır mı? Hayır, Covid-19 gıdalarla (et, süt, yumurta vb) bulaşmaz. Meyve ve sebzeleri kabukları ile yemenin hastalık riskini artırmış olduğuna dair bir veri yoktur. Genel temizlik kuralları doğrultusunda meyve ve sebzeler yıkanarak kabukları ile de tüketilebilir.
9. Hastalıkdan koruyan her hangi bir besin varmıdır? Kelle paça çorbası bağışıklık sistemimizi güçlendirerek hastalıkdan koruya bilir mi? Hayır, bağışıklık sistemini özel olarak güçlendirdiği gösterilmiş herhangi bir gıda yoktur. Bir besine odaklanmak yerine, genel olarak sağlıklı ve denegeli beslenerek bağışıklık sistemlerimizi güçlü tutmalıyız.

Devam edecek...