“Kut´ül Amare” 29 Nisan 1916 tarihinde Osmanlı Ordusunun Irak´ın Kut bölgesinde İngilizlere karşı kazandığı büyük bir zaferdir. 13 bin 300 İngiliz askeri ile 13 general 481 subay esir alınmış ve savaş esnasında 40 bini aşkın İngiliz askeri ölmüştür.
Osmanlı Ordusunun Birinci Dünya Savaşı´nda İngilizlere karşı çarpıştığı Irak cephesinde bulunan Kut´ül Amare, Dicle Nehri kıyısında Şattülarap kanalı ile birleşen Basra Körfezi´nin 350 km kuzeyinde, Bağdat´ın 170 km güneyinde bulunan bir kasabadır. 1915 yılı nüfus sayımına göre 6500 kişi bulunmaktaydı. Osmanlı dönemi kaynaklarında Irak-ı Arap olarak adlandırılan bölge, Dicle, Fırat havzasında tarihteki Mezopotamya´yı (Verimli Hilal) içine alır ve Basra Körfezi´ne kadar uzanır.
Irak petrollerini ele geçirmeyi amaçlayan İngilizler, Osmanlı sınırları içerisindeki Arap bölgelerinde faaliyetlerini, yoğunlaştırarak devam ettiriyorlardı. Aşiretler üzerinde etkili bir çalışma yapan İngilizler, Osmanlı Devleti ile bölge halkının “gönül bağını” koparmak için propagandanın bütün unsurlarını yoğun bir şekilde kullanmaktaydılar. 6 Kasım 1914 tarihinde Basra Körfezinden Şattülarap ağzındaki Fav mevkiine asker çıkararak saldırıya geçmişler, ilerleyen aylarda bu saldırılarını kuzeye doğru genişletmişlerdir. İngilizler, 3 Haziran 1915 tarihinde Kut´ül-Ammare´yi, Temmuz ayı sonlarına doğru da Nasıriye´yi işgal etmişlerdir. 23 Kasım 1915´de ileri harekata geçen Türk birlikleri, General Townshend komutasındaki İngiliz ordusunu geri püskürterek Kut-ül Ammare´de çember içerisine almayı başarmışlardır.
Kut´ül-Ammare´yi bir kale gibi savunan General Townshend, 29 Nisan 1916 tarihinde teslim olmak zorunda kalmıştır. Türk Ordusu, Kut´ül-Ammare´de İngilizlerden başta Tümen Komutanı General Townshend olmak üzere toplam 13 general, 481 subay ve 13.300 askeri esir almıştır.
Tarihe Kut ül Amare zaferi olarak geçen savaşlar sırasında İngilizler 40 bin kayıp ve esir verirken Türk birlikleri ise 25 bin askerini kaybetti. Kut ül Amare savaşı sırasında Türk birlikleri sınırlı sayıda uçakla önemli görevler yaptı. Keşif görevleri yapan Türk uçakları bir taraftan da düşman hedeflerini bombardıman etti. 26 Nisan 1916´da Kut ül Amare´deki İngiliz kuvvetlerine erzak yardımına çalışan bir İngiliz uçağı da Türk avcı uçağı tarafından düşürüldü.
Ancak kazanılan bu tarihi zafere rağmen savaşın genelinde mağlup olan Türk ordusu, takviye edilen İngilizlerin bölgeyi Şubat 1917´de işgal etmesine engel olamadı. Irak´ın güneyine 1914 sonlarında çıkarma yapan İngilizler, ancak Mart 1917´de Bağdat´a ulaşarak kenti işgal etti.
Kut´ül-Ammare Zaferi, Birinci Dünya Savaşı´nda Osmanlı Ordusu´nun zor şartlar ve imkansızlıklar içerisinde, Çanakkale´den sonra kazandığı ve bir İngiliz tümeninin bütün personeli ile birlikte esir alındığı eşsiz bir zaferdir.
İngiliz tarihçisi James Morris, Kut´un kaybını 'Britanya (İngiltere) askeri tarihindeki en aşağılık şartlı teslimi' olarak tanımlamıştır. Bu yenilgi İngiliz basınında ve kamuoyunda çok büyük bir infial uyandırdı. Bunun üzerine General Lake ve General Gorringe İngiliz ordusunda görevlerinden alınmış ve yerlerine General Maude getirilmiştir.
Bu çarpışmaların askeri tarih açısından bir başka önemi de bilinen ilk havadan ikmal denemesini İngiliz ordusunun Kut´taki birliklerini ikmal için 26 gün boyunca Dicle´deki Ora Üssü´nden 3 adet Short 184 tipi 225 beygirlik deniz uçakları ile bu kuşatma sırasında gerçekleştirmiş olmalarıdır.
Ancak bu çaba yeterli olmamış ve sonucu değiştirmemiştir. Halil Paşa Kut´ül Ammare zaferine istinaden Kut soyadını almıştır. Bu çarpışmalarda ölenler için kasabada Kut Türk Şehitliği yapılmıştır.
Halil Paşa, Kut´ül-Ammare´nin teslim alındığı gün orduya bir tebrik mesajı yayımlamış ve bu günün “KUT BAYRAMI” olarak kutlanmasını istemiştir. Bu nedenle Türkiye´nin NATO´ya üye olduğu 1952 yılına kadar, bu tarih Silahlı kuvvetlerde “KUT BAYRAMI” olarak kutlanmaktaydı. O tarihten sonra İngilizlere karşı nezaketsizlik olmaması için zamanın Demokrat Parti Hükümeti tarafından bayram olarak kutlanmasına son verildi.
(Derleyen)
Süheyl ÇOBANOĞLU
RUBASAM Bşk.V.
